“Onze” Sint-Jan in het nieuws

Iedere steen apart beoordeeld
“Tijdens de voorbereiding van de restauratie controleren we het aanwezige natuursteen heel nauwkeurig”, legt Niël uit. “We bekijken de mate van verwering van ieder blok afzonderlijk. Vervolgens schatten we de levensduur van het blok. Op basis daarvan beslissen we of we een steen moeten vervangen. Dat is nodig omdat aan de noordzijde van de kathedraal veel gebruik is gemaakt van Udelfanger zandsteen uit de 19e eeuw. Die steensoort bevat vaak leemlaagjes. Dat leem kan ervoor zorgen dat de steen relatief snel verweert.”

Ben Massop, technisch & architectonisch ontwerper, vult aan: “Als we besluiten te vervangen, proberen we de eenduidige uitstraling van de kathedraal te behouden. Daarom vervangen we de oude blokken door nieuwe stenen uit groeve bij Udelfangen, waar ook de huidige blokken uit 1870 vandaan komen. In tegenstelling tot 150 jaar geleden, controleren we de nieuwe steenblokken op de aanwezigheid van leemlagen en gebruiken we alleen de beste blokken met zo min mogelijk leem. Zo zorgen we dat de traveeën lang meegaan én hun karakter behouden.”

De engelen zijn neergedaald
Lessen uit het verleden zorgen dus dat de Sint-Jan de tand des tijds doorstaat. Ook de recente restauraties aan de noordzijde hebben de architecten veel geleerd over hoe ze de traveeën zo efficiënt en goed mogelijk herstellen.

“We hebben ditmaal alle engelenbeelden tegelijkertijd van de kathedraal gehaald”, vertelt Niël. “Zo kunnen we de beelden in één keer beoordelen. Dat is niet alleen efficiënter, maar zorgt er ook voor dat we de beelden aan één stuk door kunnen restaureren, onder één visie van één restaurateur. Zo voorkomen we afwijkingen tussen beelden en vormen de engelenbeelden samen een mooi, consistent geheel.”

De engelenbeelden worden niet alleen opgeknapt, maar ook bestendig gemaakt tegen weer en wind. Massop legt uit waarom en hoe: “Ook bij de engelenbeelden hebben we te maken met de gevolgen van de materiaalkeuze in het verleden. De steenblokken uit de groeve in Udelfangen zijn maximaal 120 centimeter hoog. Maar de engelenbeelden op de Sint-Jan zijn een stukje groter. Daarvoor hebben de steenhouwers de blokken gekanteld. En dat is slecht voor de levensduur. Hierdoor worden de steenlagen namelijk tot dieper in het beeld blootgesteld aan water en vorst. Daardoor verweren de beelden sneller.”

“Om de beelden minder vatbaar te maken voor vochtindringing en vorstschade, ondergaan alle beelden een conserveringsbehandeling. Daardoor kan er geen vocht meer in het beeld trekken en verlengen we de levensduur van de beelden. Mede dankzij deze methode kunnen we bijna alle engelenbeelden restaureren. Slechts drie beelden zijn tot nu toe dusdanig verweerd dat ze vervangen zijn door een kopie.”

Op naar het dak
In 2022 loopt het huidige restauratietraject op zijn einde. Maikel Niël vertelt wat er nog gaat gebeuren: “Nadat we klaar zijn met deze twee traveeën, restaureren we nog een laatste halve travee aan de noordkant van de kathedraal, bij de Erwtenman. Daarna beginnen we aan de lage daken van de zijbeuken van het middenschip. Daarvan is de leibedekking verouderd en aan vervanging toe. Uiteindelijk willen we in een volgend traject het hele dak onderhanden nemen. Daarover zijn we nu al in gesprek met groeves om te zorgen dat de nieuwe leien de kleurnuances krijgen die we nastreven. We zoeken telkens naar de oplossing die lang meegaat en de esthetische uitstraling van de kathedraal waarborgt.”

Duurzaamheid en toegankelijkheid
Tot slot is er nog nieuws! Het Rijk stelt extra geld beschikbaar voor het uitvoeren van achterstallige restauraties die bijdragen aan het verduurzamen en toegankelijker maken van cultureel erfgoed. De Sint -Jan maakt waarschijnlijk aanspraak op vijf miljoen euro van deze regeling. Een deel wordt ingezet voor het vervangen van de leien van de hoofddaken. Door onder andere de huidige verlichting door LED verlichting te vervangen wordt een verduurzaam slag gemaakt. Op dit moment wordt bekeken waar deze subsidie voor ingezet kan worden en hoe we daar definitief mee aan de slag kunnen.

Maar voordat het zover is, moeten we eerst de eindsprint inzetten voor het afronden van het huidige onderhoudstraject dat afloopt in 2022. Om dit onderhoudstraject goed af te sluiten, hebben we nog aanvullende bijdrages nodig. Draagt u een steentje bij?